آرشیو بهمن ماه 1399

مقدمه

خوردگي يكي از دغدغه هاي اصلي صنايع غذايي و بسياري از صنايع ديگر است؛ به همين جهت فولادهاي زنگ نزن (SS) براي غلبه بر اين مشكل، ابداع و ساخته شدند. استنلس استيل ها حاوي ﺁهن-كروم-نيكل هستند. استنلس استيل ها عموماً داراي 11 تا ۳۰ درصد كروم بوده و مي‌توان با افزودن مقادير مختلف نيكل، موليبدن، مس، گوگرد، تيتانيوم، نيوبيوم و غيره خواص مكانيكي بهتر به همراه بازده كاري بيشتر دست يافت. اين فولادها يك آلياژ محبوب براي استفاده در صنايع لبني محسوب مي شوند. مي‌توان با دسته بندي استنلس استيل ها بر اساس تركيب شيميايي، اطلاعاتي براي غلبه بر بسياري از انواع خوردگي به دست آورد. برخي از محدوديت‌هاي استفاده از ورق استيل در صنايع غذايي و لبنيات، حمله اسيدهاي لاكتيك و ماليك در دماي بالا و رسانايي حرارتي ضعيف است. البته اين محدوديت ها را مي‌توان با ساخت دقيق تجهيزات، بهينه سازي شرايط عملكردي، مراقبت و نگهداري برطرف نمود.

تاريخچه 

تحقيقات پيرامون علم مواد در سراسر جهان، منجر به كشف و توسعه فولادهاي زنگ شده است. استنلس استيل در سال 1912 اختراغ شد. اين اختراع منجر به بهبود مقاومت در برابر خوردگي و رفتار مكانيكي مواد در مقايسه با فولادهاي ديگر شده است. اين تجولات در علم متالورژي و تأمين نيازهاي صنايع غذايي حاصل نكرد. در اوايل سال ۱۹۱۳ متالورژيستي انگليسي كه بر روي پروژه اي براي بهبود عملكرد لوله هاي تفنگ كار مي كرد، به طور تصادفي پي برد كه افزودن كروم به فولاد كم كربن آن را در برابر لكه شدن مقاوم مي سازد. اولين كاربرد فولاد زنگ نزن، در ساخت ظروف غذاخوري بود كه در ﺁن ورق استيل جايگزين فولاد كربني شد.

دسته‌بندي انواع ورق استيل

استنلس استيل ها اساساً بر مبناي ﺁستنيتي، فريتي، مارتنزيتي، دوپلكس و فوق ﺁستنيتي طبقه‎ بندي مي شوند. هر يك از اين گروه ها شامل ﺁلياژهايي است كه بر اساس تركيب شيميايي دسته بندي و در استانداردهاي اروپايي و ﺁمريكايي تعريف شده اند. علاوه بر كروم، تركيبات ﺁلياژي موليبدن، نيكل و نيتروژن از نيز اهميت بالايي در مقاومت به خوردگي برخوردارند. عنصر كربن همواره تا حد معيني براي فرايند جوشكاري مهم است. علاوه بر اين، عناصر مس، منگنز، گوگرد، تيتانيم و نيوبيوم به عنوان اجزاي عناصر ﺁلياژي براي ايجاد برخي خواص مورد استفاده قرار مي‌گيرد. فولاد زنگ نزن دلالت بر آلياژهاي كار شده (نورد شده) بر طبق AISI (موسسه آهن و فولاد آمريكا) دارد كه شامل سري ۲۰۰ (منگنز ﺁستنيتي بالا)، ۳۰۰ (ﺁستنيتي) و ۴۰۰ و ۵۰۰ (فريتي و مارتنزيتي) مي شود. فولادهاي مارتنزيتي و فريتي مغناطيسي هستند و فولادهاي مارتنزيتي معمولا با عمليات حرارتي سخت مي‌شوند و به راحتي قابل شكل دهي نيستند. ورق استيل ﺁستنيتي طي كارسرد (عمليات مكانيكي در دماي محيط) سخت مي‌شوند. ورق استيل دوپلكس (ﺁستنيتي/فريتي) در برابر ترك خوردگي تنشي در مقايسه با ﺁستنيتي مقاوم تر و سخت‌تر از فريتي هستند.

ويژگي‌هاي مطلوب فولاد ضدزنگ

ويژگي ها و خواص ورق استيل نقش مهمي در طراحي تجهيزات مختلف ايفا مي‌كند. استفاده از ورق استيل باكيفيت در ساخت تجهيزات فرﺁوري نه‌تنها باعث جلوگيري از خوردگي مي‌شود بلكه خلوص محصولات غذايي توليد شده را نيز تضمين مي كند. همچنين نظافت و نگهداري از فولادهاي زنگ نزن ﺁسان است و مي‌توان محصولات مختلفي را توسط همان تجهيزات توليد كرد. استفاده صحيح از تجهيزات ساخته شده از ورق استيل، موجب افزايش طول عمر آن‌ها مي شود. بكارگيري اين آلياژها از نظر اقتصادي نيز مقرون به صرفه مي باشد.

ويژگي‌هاي مهم در انتخاب نوع مناسب فولاد ضدزنگ براي موارد كاربردي خاص در زير ذكر شده است:

• مقاومت به خوردگي
• مقاومت به اكسايش و سولفيداسيون
• استحكام و شكل‌پذيري در دماي محيط و قابليت كاربرد در دماي بالا
• سازگاري با روش و تكنيك هاي ساخت قطعات
• تميزكاري آسان
• پايداري و عملكرد قابل قبول در حين سرويس دهس
• چقرمگي
• مقاومت به خراشيدگي، سايش و پوسته پوسته شدن
• زيبايي و درخشندگي سطحي
• ويژگي هاي فيزيكي مانند خواص مغناطيسي، رسانايي حرارتي و الكتريكي
• مقرون به صرفه بودن از نظر هزينه كلي كه شامل هزينه اوليه، هزينه نصب و عمر مفيد محصول نهايي مي شود. 

نتيجه گيري

از انواع مختلف استنلس استيل ها به‌طور گسترده‌ براي ساخت تجهيزات و مواد مهندسي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. ورق استيل مقاوم به خوردگي هستند، اما در شرايط خاصي لكه دار شده و دچار زنگ‌زدگي مي‌شوند. تمركز و توجه صنايع لبنيات و مواد غذايي بر اطمينان از تجهيزات و خلوص محصولات است. براي دستيابي به اين هدف، ورق استيل اغلب گزينه اقتصادي و كاربردي براي ساخت تجهيزات هستند. انتخاب مناسب‌ترين نوع ورق استيل وابسته به الزامات كاربردي خاص آن است. در صنايع غذايي و فرﺁوري لبنيات، خوردگي عامل بسيار مهمي است كه مستقيما بر تجهيزات و به‌طور غير مستقيم، طول عمر كلي آن‌ها تاثير گذار است. عامل كليدي براي به حداقل رساندن اثر خوردگي شناخت بهتر عوامل موثر در ايجاد آن، از همان آغاز مرحله طراحي تجهيزات و در طي عمليات پردازش بعدي است. ورق استيل 304 و ورق استيل 316 دو نمونه از آلياژهايي هستند كه در ساخت تجهيزات مرتبط با صنايع غذايي و لبني مورد استفاده قرار مي گيرند.

چرا بايد از ورق استيل طرحدار استفاده كنيم ؟

ورق استيل مانند ساير فلزات داراي سطوح پاياني مختلفي است.اين سطوح به همراه برجستگي هايي بر روي سطح توليد مي شوند كه هدف از آن افزايش ميزان اصطكاك بين سطوح است.زماني كه اصطكاك در بين سطوح افزايش يابد مي توان از آن جهت استفاده در كف اتاق ، كف آسانسور ، پله ها و ... براي سهولت در رفت و آمد استفاده كرد.

حال آنكه اگر ورق استيل مانند سطوح مات ، شفاف و خشدار بدون هيچ برآمدگي باشد به دليل كمي ميزان اصطكاك براي رفت و آمد بر روي آن مناسب نبوده و ممكن است با كمترين ميزان رطوبت اين ميزان از اصطكاك به صفر رسيده و افراد هنگام عبور و حركت بر روي آن بدليل لغزندگي زياد دچار مشكل شوند.

ورق استيل طرحدار چيست ؟

ورق استيل طرح دار در ذات خود داراي برآمدگي هايي است كه با افزايش ميزان سطح تماس و سايش باعث مي شود تا براي رفت و آمد بر روي آن حتي در مناطق نمدار آب باران و يا مناطق ساحلي با رطوبت بالا مناسب باشد.اين برآمدگي ها با ايجاد توو رفتگي هايي در ناحيه تماس با سطح دوم مي توانند براي كاربردهاي كف در پله ها نيز بسيار مناسب باشند.

انواع ورق استيل طرحدار

نمونه هاي ورق استيل طرحدار شامل ، ورق استيل دانه گندمي ، ورق استيل الماسي و ... هستند كه با توجه به فرم ، زاويه ، و ابعاد اين برآمدگي ها نام گذاري اين سطوح انجام شده است.

بعنوان مثال در شكل زير ورق استيل دانه گندمي را ميبينيم كه بدليل ظاهر زيبايي كه دارند امروزه در محيط داخلي ساختمان ها بسيار پر كاربرد و محبوب شده اند. اين دسته از سطوح پاياني ورق استيل بدليل زيبايي خاصي كه دارند معمولا به ورق استيل دكوراتيو نيز مشهور هستند. در عرف بازار ايران به اين ورق ها همان اصطلاح ورق استيل دانه گندمي مي گويند.

در شكل زير نيز ورق استيل الماسي را مي توانيد مشاهده كنيد. تفاوت ها ظاهري كه اين دو سطح پاياني دارند كاملا مشهود است. برآمدگي ها در سطح ورق استيل الماسي كشيده تر و باريك هستند.ولي در استيل دانه گندمي اين ابعاد داراي فرم گردتري در مقايسه با الماسي هستند.

شركت هاي توليد كننده اين سطوح از استيل در دنيا كم نيستند ولي به طبع اينكه شركت هايي مانند آسرينوكس ، كلمبوس  ، اتوكمپو شركت هاي برتر توليد كننده ورق استيل در دنيا هستند لذا ورق هاي توليدي اين شركت ها در سطوح طرحدار نيز از اعتبار و ارزش بالاتري در مقايسه با محصولات ساير برندها هستند.

خوب سوال اينجاس آيا اين برند ها در اين سطوح پاياني در ايران موجود هستند ؟

بله ، شركت هاي بزرگي از قبيل گروه فلز ، فلزات رنگين ، توان فلز، فلز كالا و ... در ايران وارد كننده مستقيم اين برندها هستند كه مي توانيد با مراجعه به وبسايت هر كدام از اين شركت ها ورق استيل دانه گندمي و يا به طور كلي ورق استيل طرحدار مورد نياز خودتون رو تهيه كنيد.

نتيجه گيري كلي :
ورق استيل طرحدار با هدف مستقيم افزايش اصطكاك براي مصارف كف ساختمان ها ، پله ها ، آسانسور و ... توليد شده و رشد پيدا كرده اند ، اين سطح پاياني با افزايش ميزان سطح تماس بين سطوح ، ميزان سايش بين دو سطح را افزايش مي دهد و باعث مي شود حركت انسان بر روي آن بهتر و راحت تر انجام شود. لذا اگر براي محيط زندگي و يا كاري خود نيازمند ورق استيل زيبا ، با دوام و مقاوم در برابر خوردگي هستيد انتخاب ورق استيل دكوراتيو يا همان ورق استيل طرحدار بسيار انتخاب مناسبي خواهد بود.